Duke folur në ceremoninë përmbyllëse të Konferencës për të Ardhmen e Evropës më 9 maj, Presidenti i Francës Emmanuel Macron propozoi një ide të një Komuniteti Politik Evropian. Ishte një reagim ndaj aplikimit të Ukrainës në BE, duke i ofruar asaj një formë alternative të integrimit në të ardhmen e parashikueshme.
Në fjalimin e tij, Macron bëri një dallim midis Ukrainës dhe “disa vendeve në Ballkanin Perëndimor që kanë filluar procesin e tyre të anëtarësimit”. Megjithatë, disa vende të rajonit, si Shqipëria, besojnë se ideja mund të zbatohet edhe për to, duke nënvizuar problemet me procesin aktual të zgjerimit në Ballkanin Perëndimor, një rajon që iu premtua perspektiva e anëtarësimit në BE gati njëzet vjet më parë.
Sipas Macron, “ne duhet të gjejmë shumë qartë një mënyrë për të menduar për Evropën tonë, unitetin dhe stabilitetin e saj, pa dobësuar afërsinë e ndërtuar brenda Bashkimit tonë Evropian”. Ai vlerësoi se anëtarësimi i Ukrainës do të zgjaste të paktën disa vjet, më shumë gjasa disa dekada.
Prandaj, Macron propozoi një organizatë të re evropiane – Komunitetin Politik Evropian – që do të lejonte një hapësirë “për bashkëpunim politik dhe të sigurisë, bashkëpunim në sektorin e energjisë, në transport, investime, infrastrukturë, lëvizjen e lirë të njerëzve dhe në veçanti të rinia”.
Për ata që kanë ndjekur qëndrimet politike të presidentit Macron, ky propozim nuk ishte aq i papritur.
“Ai është konsistent me atë që ka thënë pesë vitet e fundit: domethënë 27 (anëtarë) tashmë janë shumë, ne nuk mund të vazhdojmë kështu pa ndryshuar rregullat tona të brendshme dhe pa diskutuar se çfarë duam të arrijmë si bashkim politik… Ai mund (gjithashtu) të thotë lehtësisht se po rrezikon të mendojë jashtë procesit kur të gjithë të tjerët janë të kënaqur me iluzionin se zgjerimi jofunksional është e vetmja lojë në qytet”, thotë Loïc Tregoures, pedagog në Institut Catholique de Paris.
Shtrohet pyetja nëse ky skenar është krejtësisht jashtë tavolinës për Ballkanin Perëndimor dhe nëse për disa vende është më realist se të tjerët.
Një parakusht për këtë diskutim, natyrisht, do të ishte një marrëveshje e të gjitha shteteve anëtare të BE-së për të krijuar një organizatë të tillë. Kjo nuk është gjithashtu e sigurt, siç ishte rasti me propozimet e mëparshme më ambicioze të Macron për të reformuar BE-në.
Nuk zbatohet për vendet tashmë në procesin e anëtarësimit?
Në të njëjtën ditë kur mbajti fjalimin, Macron vizitoi kancelarin gjerman Olaf Scholz në Berlin. Në konferencën për shtyp, presidenti i Francës u pyet konkretisht nëse vendet e Ballkanit mund të bëhen pjesë e Komunitetit të mundshëm Politik Evropian.
Macron theksoi se ka vende që kanë nisur tashmë procesin e anëtarësimit, të cilin, tha ai, duhet ta përfundojnë.
“Ata nuk duhet të dekurajohen”, tha Macron, pa specifikuar se për cilat vende e kishte fjalën. Mali i Zi, Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria janë njohur prej vitesh si kandidatë zyrtarë për anëtarësim në BE.
Macron, megjithatë, përmendi Bosnjën dhe Hercegovinën dhe “vendet e tjera në Ballkanin Perëndimor” që nuk kanë marrë zyrtarisht rrugën e anëtarësimit në BE, për të cilat “çështja mbetet e hapur”. I vetmi kandidat tjetër potencial në rajon është Kosova.
Kancelari Olaf Scholz ishte më i saktë.
“Është e qartë se kjo nuk duhet dhe nuk do të na pengojë të avancojmë atë që kemi filluar, përkatësisht të mundësojmë proceset e zgjerimit për të cilat kemi punuar kaq gjatë… Unë vetëm dua ta bëj të qartë këtë duke përdorur shembullin e Maqedonisë së Veriut. Ka pasur liderë politikë shumë të guximshëm që kanë guxuar të bëjnë diçka për të bërë të mundur që procesi i pranimit të fillojë tani – dhe ne duhet të gjejmë një mënyrë që ky guxim të mos zhgënjehet”, tha ai.
Loïc Tregoures beson se është tepër vonë që Serbia dhe Mali i Zi të përfshihen në Komunitetin Politik Evropian.
“Ndoshta është (edhe) tepër vonë për Shqipërinë dhe Maqedoninë, megjithëse do të ishte diçka e mbrojtur nëse procesi nuk do të çonte askund. Por nëse po, atëherë ju po pranoni që Komuniteti është një ligë e dytë, gjë që është e papranueshme për vetë kandidatët. Sidomos pasi Franca u përpoq kaq shumë për të pasur një metodologji të re (zgjerimi)”, thotë Tregoures.
Megjithatë, thekson ai, për arsye të njohura, BeH dhe Kosova janë raste specifike, problemet e të cilave nuk mund të përmblidhen dhe as të zgjidhen duke u bërë anëtare e BE-së. Pra, mund të shihet anëtarësimi i tyre në Komunitetin Politik Evropian, thotë ai.
“Por përsëri: nëse Kosova është e përshtatshme për EPC-në, pse nuk do të ishte e përshtatshme për të qenë anëtare e BE-së ndërsa e rrethuar nga anëtarë (të tjerë) të BE-së? Siç themi ne në Francë, paqartësitë e lini vetëm me shpenzimet tuaja. Në një moment, EPC është ose një dhomë pritjeje, ose është projektuar për vendet që do t’u thuhet se nuk do të bëhen anëtarë të BE-së”, thotë Tregoures.
Natasha Wunsch, Asistent Profesor në Sciences Po dhe anëtare e Grupit Këshillimor për Politikat e Ballkanit në Evropë (BiEPAG), thotë se ka të ngjarë që anëtarësimi në Komunitetin Politik Evropian, si një alternativë ndaj anëtarësimit të ngadaltë drejt BE-së, do të rritet në axhenda për Ballkanin Perëndimor.
“Kur mendohet për zgjerimin, koncepti i një Komuniteti Politik Evropian me të vërtetë duket se i bën jehonë nocioneve të një ‘partneriteti të privilegjuar’ për Turqinë në fillim të viteve 2000, i cili u refuzua nga pala turke si një ofendim duke pasur parasysh angazhimin e saj të drejt anëtarësimit të plotë”, thotë Wunsch.
Ajo shton se një mënyrë në të cilën Komuniteti Politik Evropian, megjithatë, mund të vendoset në terma më të suksesshëm është nëse ai bëhet një fazë ndërmjetëse drejt anëtarësimit të plotë, siç propozohet në modelet e anëtarësimit me faza që janë diskutuar vazhdimisht për rajonin.
“Pasi pranimi i Komunitetit Politik Evropian shihet si një alternativë e përkohshme dhe jo e përhershme ndaj anëtarësimit të plotë të Ballkanit Perëndimor, ai ka një shans për t’u pranuar”, thekson Wunsch.
Por sa e mundshme është kjo, saktësisht? Muajt e fundit janë paraqitur disa propozime për një lloj pranimi me faza të Ballkanit Perëndimor në BE, pa sinjale serioze se ato do të zbatoheshin.
E njëjta gjë mund të thuhet për propozimet e mëparshme të Presidentit Macron për format e reja të Evropës me shumë shpejtësi, më të spikaturat prej të cilave ai e bëri në fjalimin e tij të Sorbonës 2017.
Mbështetje e pasigurt
Natasha Wunsch vlerëson se shtetet e tjera anëtare të BE-së ka të ngjarë të hezitojnë të pranojnë idenë e Komunitetit Politik Evropian për dy arsye.
“Për shtetet anëtare që mbështesin fuqimisht zgjerimin drejt Ukrainës, do të duket si një ofertë shumë modeste, pasi përfitimet kryesore të anëtarësimit, kryesisht në aspektin e pjesëmarrjes politike në proceset e nivelit të BE-së dhe aksesit në financimin e rregullt të BE-së, nuk ka gjasa të shtrihet edhe tek anëtarët e Komunitetit të ri Politik Evropian”, thotë ajo.
Akoma më problematike, shton ajo, shtetet anëtare fort pro-evropiane mund të kenë frikë se krijimi i një formati për bashkëpunim nën nivelin e anëtarësimit të plotë mund të shtyjë disa anëtarë më shumë euroskeptikë të zgjedhin këtë alternativë, duke i lejuar ata të bashkëpunojnë në politikat sektoriale pa iu nënshtruar komplet i plotë i standardeve demokratike dhe ekonomike të BE-së.
“Kjo mund të shqetësojë, për shembull, shtetet anëtare që aktualisht janë nën vëzhgim për shkelje të shtetit të së drejtës”, thekson Wunsch.
Duket e pamundur që shtetet anëtare të arrijnë një konsensus mbi strukturën e detajuar të një Komuniteti Politik Evropian, i cili gjithashtu mund të shihet në përgjithësi si një mënyrë për të hequr vëmendjen nga sfidat e vazhdueshme me të cilat përballet BE në strukturën e saj aktuale, Natasha përfundon Wunsch.
Loïc Tregoures thotë gjithashtu se është e pritshme që disa vende, si ai i fundit që u integrua në BE, do ta kritikojnë idenë, me arsyetimin se do të krijonte një ligë të dytë, pa justifikim nëse ato vende megjithatë do të respektonin të njëjtat rregulla dhe miratojnë të njëjtat standarde.
“A mund të jetë një vend në të njëjtën kohë kandidat dhe anëtar i këtij komuniteti? Është e paqartë. Pra, pritet që të kërkohet një sqarim. Dhe i vetmi sqarim i mundshëm është të thuhet njëherë e mirë se cilat vende kanë mundësi të bëhen anëtare dhe cilat jo”, shton ai.
Para luftës në Ukrainë, kujton Tregoures, kuptohej gjerësisht se vendet e Ballkanit Perëndimor do të ishin të fundit që do të bashkoheshin.
“Askush nuk po fliste për integrimin e Moldavisë, Gjeorgjisë apo Ukrainës. Kjo është ajo për të cilën bëhet fjalë. Nga ky këndvështrim, mund të jetë një hap përpara, sepse është më mirë se asgjë për ata që do të kenë nevojë për dekada për të kapur hapin. Por kërkon t’u thuhet atyre vendeve të vërtetën”, përfundon ai.
